Aikido Fudoshinkan
Stress-reductie en aikido (deel 2)
In het eerste deel van dit artikel hebben we de verschijnselen beschreven die we 'stress' noemen en hebben we gekeken naar de oorzaken ervan. In dit tweede deel zullen we uitleggen hoe aikido-training je kan leren beter om te gaan met stress.
Aanpak
Wat kun je doen wanneer je last hebt van stress?
- Sommigen kiezen voor fanatiek sporten, maar er is een grote kans dat dat de problemen alleen maar versterkt.
- Medicatie (kalmeringsmiddelen, slaapmiddelen, anti-depressiva): die zijn misschien goed voor de korte, maar niet voor de lange termijn. Huisartsen zijn steeds terughoudender met het langdurig voorschrijven van dit soort medicatie.
- Ontspannende trainingen: meditatie (bijvoorbeeld in de vorm van het populaire 'mindfulness'), yoga of tai-chi. Deze vormen van training zijn een goed begin, maar als je hiermee een verbetering hebt gerealiseerd in je eigen lichamelijke en geestelijke balans, zul je nog steeds moeten leren anders (beter) om te gaan met stress-factoren.
Afbeelding 2: Sigmund's alternatief voor meditatie en yoga.
Een andere aanpak
Een andere aanpak, en beter voor de lange termijn, is het volgen van een training waarin je beter leert omgaan met stress-factoren.
Er zijn trainingen waarin assertiviteit en conflicthantering centraal staan, en waarin je situaties oefent met mede-cursisten of met acteurs (bijvoorbeeld door middel van rollen-spellen). Dit soort trainingen is vooral gericht op je rationeel-cognitieve reactie op stress (primatenbrein).
Nog beter is een training waarin je aan de slag gaat met je emotionele en instinctieve reactie op stress-factoren. Hoewel je het misschien niet meteen zou denken, zijn sommige vechtsporten hiervoor erg geschikt. Van de populaire vechtsporten wil ik hier aikido, afkomstig uit Japan, met name noemen.
Aikido is een bijzondere vorm van training, om de volgende redenen:
- geen competitie, dus geen winnaars en verliezers;
- samenwerken in plaats van blokkeren of bevechten;
- ontspannen en kalm reageren op onverwachte gebeurtenissen;
- werken met de situatie zoals hij is.
Het doel van aikido is harmonieus leren omgaan met agressie en conflicten, met respect voor alle betrokkenen. Als je kalm blijft onder alle omstandigheden heb je een beter overzicht over de situatie en word je minder snel verrast. De aikidotechnieken zijn afgeleid van het ongewapend en gewapend gevecht. Denk hierbij aan beetpakken bij armen of kleding, slaan, schoppen, en soms ook slaan of steken met een wapen (houten mes, houten zwaard of stok). Je oefent dus zelfverdedigingstechnieken, maar niet als doel op zich.
Elke aikido-training begint met een warming-up. Deze bestaat uit oefeningen voor balans en coö rdinatie, en oefeningen ter vergroting van de souplesse. Ademhalingsoefeningen komen regelmatig terug als onderdelen van de warming-up. Controle van de ademhaling is een belangrijk element in het leren omgaan met de instinctieve respons op stress (vecht-vluchtrespons). Na de warming-up oefenen de deelnemers aikidotechnieken in tweetallen of drietallen.
Door aikido-training word je bewuster van je houding en je gedrag in stress-situaties. Wat je leert in de dojo (de ruimte waar wordt getraind) kun je toepassen in je werk en dagelijks leven: met aandacht en respect voor je eigen belangen oog hebben voor de belangen van anderen, je assertief opstellen, grenzen aangeven, keuzes maken, onderhandelen over wat wel en niet te doen.
Door aikido-training word je geen ander mens: je blijft jezelf, je wordt zelfs méér jezelf. In zekere zin is aikido een training in communicatie. En het klinkt misschien tegenstrijdig, maar juist door aandacht te houden voor je eigen wensen en behoeften ben je in staat om op een assertieve wijze rekening te houden met de belangen en behoeftes van anderen. Je ogen en oren zijn open, je bent gevoeliger voor interne en externe signalen en toch blijf je jezelf. Je handelt in het 'hier en nu', accepteert het gedrag van een ander en oordeelt zelf minder snel. Doordat je jezelf kunt blijven, krijg je minder conflicten met anderen en met jezelf. Je blijft bij de hoofdlijn: je handelt vanuit de omzetting van je wensen en behoeftes naar gedrag.
Natuurlijk is aikido ook een ontspannende en leuke manier om, samen met anderen, je lichamelijke en geestelijke conditie te verbeteren. Als je in een goede conditie bent, bepaal jij veel meer hoe je met anderen omgaat, en ben je méér de regisseur van je eigen houding en je eigen gedrag dan wanneer je gespannen, angstig of overspannen bent.
Met dank aan Jaap van den Broek (Arbeidspsychologie Amsterdam) voor de vele leerzame discussies over de relatie tussen aikido en psychologie. De strip van Sigmund is gebruikt met toestemming van de tekenaar.