Sensei en leraar

In Japan wordt iedereen die les geeft sensei genoemd. Een jonge lerares van 20 jaar op een kleuterschool kan door een ouder van 50 jaar worden aangesproken als sensei, omdat de ouder het feit waardeert dat deze jonge lerares aan haar kind lesgeeft. Dit is vergelijkbaar met het gebruik van meneer of mevrouw - het is niet meer dan een uitdrukking van respect jegens een bepaalde persoon.

In Japan wordt een jurist of dokter meestal sensei genoemd omdat men ervan uitgaat dat ze meer weten dan anderen. Omdat juristen vaak politici worden, worden zelfs politici vaak sensei genoemd. Het klopt dat in Japan het woord sensei soms wordt misbruikt. Over het algemeen wordt een Japanse leraar echter als sensei aangeduid door zijn studenten waar ook ter wereld.

Je kunt ook de vraag stellen wat iemand een sensei maakt. Als je les geeft, ben je een sensei. Maar misschien ben je geen sensei als je geen les geeft. Het hangt ervan af waar je les in geeft. Als je les geeft in aikidotechnieken, ben je alleen op de tatami een leraar. Als je alleen voor een paar uur op de tatami les geeft, is het onhandig om je titel te veranderen wanneer je de tatami op- of afstapt. Mensen die sensei worden genoemd, worden geacht ook in het dagelijks leven zich als een leraar te gedragen. Op die manier kunnen mensen naar hen verwijzen als sensei zonder de noodzaak voor een wijziging van titel.

Dit werpt de volgende vraag op: hoe zou een leraar zich in het dagelijks leven moeten gedragen? In Zen-boeddhisme ontstond het idee van het begrijpen van het leven. Het suggereert dat wanneer iemand het leven begrijpt, hij voelt alsof hij opnieuw is geboren. De Japanse woorden sen en sei betekenen respectievelijk vóór en geboren worden. Dus sensei betekent letterlijk iemand die eerder is geboren. De geboorte is spiritueel, niet de lichamelijk geboorte. De oorspronkelijk betekenis van sensei is dus iemand die spiritueel geboren is vóór anderen. Als je vasthoudt aan de oorspronkelijke betekenis, zouden alleen die mensen die het leven begrijpen sensei worden genoemd en zou een sensei zich 24 uur per dag als een leraar gedragen, ook in zijn dagelijks leven.

Vroeger was respect belangrijk voor mensen overal ter wereld. Men zou respect moeten hebben voor mensen, dieren, bomen enzovoorts. Met andere woorden: alleen het leven en levende dingen zouden moeten worden gerespecteerd. Je zou geen respect moeten hebben voor materialen. Zelfs in het geval van hoogwaardige technologie als Ferrari-auto's of van grote kunstwerken, is het niet het voorwerp dat zou moeten worden gerespecteerd, maar de mensen achter de creatie van het voorwerp.

Je respecteert het leven omdat ieder leven een relatie heeft met andere levens en omdat die miljoenen en miljarden relaties het leven op aarde maken en onderhouden. Respect creëert betere relaties tussen levens en dat is waarom respect een van de meest belangrijke zaken in het leven was en is.

Respect betekent eigenlijk dat je de relaties tussen verschillende levens niet verstoort. Toen respect openlijk werd getoond, werd het 'eer' genoemd. Vroeger waren mensen klaar om te sterven voor een erezaak omdat de relaties tussen levens essentieel waren voor het overleven van mensen. Tegenwoordig zijn zowel respect als eer bijna vergeten omdat we een samenleving hebben ontwikkeld gebaseerd op wapens en materiële zaken. Overleven hangt af van wapens en politiek en niet langer van relaties tussen verschillende levens.

Aikido is een Weg (Do) en de weg wordt in de aikido-training gehandhaafd. De persoon die als hoeder van de weg optreedt, wordt Doshu genoemd. In het Japans heeft het woord doshu twee verschillende betekenissen. De eerste is 'meester van de Weg' en de tweede 'hoeder van de Weg'. Het verschil is dat er maar één meester van de weg kan zijn, maar meerdere hoeders van de Weg. De hoogste instructeur van iedere aikido-organisatie zou doshu, hoeder van de Weg, moeten worden genoemd, maar de werkelijkheid is dat veel aikido-organisaties geen doshu hebben. Dit is omdat de meeste Japanse leraren de leringen van iemand anders volgen, in het bijzonder Morihei Ueshiba, hoewel hij is overleden. Er zijn ook leraren die niet een bepaalde leermeester volgen, maar in plaats daarvan een of andere erkende filosofie. Zij zijn ook geen hoeders van de Weg. Dat is waarom er maar weinig doshu in de aikido-wereld zijn. Een leraar is doshu alleen wanneer hij volledig onafhankelijk van andere filosofieën en leraren (inclusief overleden leraren) lesgeeft.

Doshu

(vertaling: Nico Poppelier)